Zgodnie z art. 110 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego – w razie przemijającej przeszkody w wykonywaniu władzy rodzicielskiej sąd opiekuńczy może orzec jej zawieszenie. Sądem opiekuńczym jest sąd rodzinny (art. 568 kodeksu postępowania cywilnego).
Przepis art. 110 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wiąże się bezpośrednio z wykonywaniem władzy rodzicielskiej. Jeżeli władza ta służy obojgu rodzicom, to o istotnych sprawach dziecka rozstrzygają oni wspólnie, a w braku porozumienia – rozstrzygnięcie należy do sądu opiekuńczego (art. 97 § 2 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego). Decyzje opiekuńcze w stosunku do dziecka powinny być podejmowane sprawnie i bez zakłóceń (tak Sąd Najwyższy – Izba Cywilna w wyroku z dnia 29 listopada 1999 roku, sygn. akt: III CKN 483/98).
Takie orzeczenie o zawieszeniu władzy rodzicielskiej nie pozbawia obojga rodziców lub jednego z nich władzy rodzicielskiej, wynikające z niej prawa i obowiązki rodziców nie przestają wprawdzie istnieć, jednakże przez pewien czas nie mogą być wykonywane (tak Sąd Okręgowy w Kielcach – Wydział II Cywilny Odwoławczy w postanowieniu z dnia 02 czerwca 2016 roku, sygn. akt: II Ca 71/16).
Postępowanie
O zawieszeniu władzy rodzicielskiej orzeka sąd opiekuńczy na wniosek drugiego z rodziców, z urzędu lub na wniosek opiekuna prawnego dziecka. Sąd może orzec o zawieszeniu władzy rodzicielskiej również w wyroku orzekającym: unieważnienie małżeństwa, separację lub rozwód.
Zgodnie z art. 579 kodeksu postępowania cywilnego postanowienia w sprawach o zawieszenie władzy rodzicielskiej mogą być wydane tylko po przeprowadzeniu rozprawy. Dotyczy to także zmiany rozstrzygnięć w tym przedmiocie, zawartych w wyroku orzekającym rozwód, separację, unieważnienie małżeństwa albo ustalającym pochodzenie dziecka.
Który sąd opiekuńczy jest właściwy?
Należy pamiętać o właściwości sądu opiekuńczego do rozpoznania sprawy – właściwy wyłącznie jest sąd opiekuńczy miejsca zamieszkania osoby, której postępowanie ma dotyczyć, a w braku miejsca zamieszkania – sąd opiekuńczy miejsca jej pobytu. Jeżeli brak tej podstawy, właściwy jest sąd opiekuńczy ostatniego miejsca zamieszkania osoby, której postępowanie ma dotyczyć, a w braku miejsca zamieszkania – sąd opiekuńczy ostatniego miejsca jej pobytu (art. 569 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego).
Od powyższej zasady jest wyjątek, kiedy w przypadkach nagłych sąd opiekuńczy wydaje z urzędu wszelkie potrzebne zarządzenia – nawet w stosunku do osób, które nie podlegają właściwości miejscowej tego sądu, zawiadamiając o tym sąd miejscowo właściwy (art. 569 § 2 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego).
Przesłanki zawieszenia władzy rodzicielskiej
Przesłanką zawieszenia władzy rodzicielskiej jest przemijająca przeszkoda w wykonywaniu władzy rodzicielskiej (czyli taka przeszkoda, która nie ma charakteru trwałego i która zazwyczaj ustaje), jak np. choroba rodzica, jego wyjazd za granicę w celach zarobkowych/naukowych, zaburzenia psychiczne, pobyt w zakładzie karnym, uzależnienia etc., a więc taka, która ze względu na swój charakter zazwyczaj ustaje. Ocena, czy przeszkoda ma charakter przemijający, zależy od przewidywanego czasu jej trwania, który nie może być zbyt odległy. (tamże)
Zawieszenie władzy rodzicielskiej nie jest obowiązkowe
Sąd opiekuńczy w razie przemijającej przeszkody w wykonywaniu władzy rodzicielskiej może orzec jej zawieszenie. Oznacza, że to, że zawieszenie jest fakultatywne – nie musi dojść do zawieszenia władzy rodzicielskiej. Powyższe zależy od uznania sądu opiekuńczego. Każdorazowo sąd orzeka w tym przedmiocie po zapoznaniu ze stanem sprawy, stanowiskiem stron, w przede wszystkim – należy mieć na uwadze dobro i interes małoletniego dziecka.
Odpadnięcie przyczyn zawieszenia władzy rodzicielskiej
W przypadku odpadnięcia przyczyny zawieszenia władzy rodzicielskiej (art. 110 § 2 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego) – sąd opiekuńczy powinien wydać orzeczenie o uchyleniu zawieszenia władzy rodzicielskiej.
